Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego opublikowało w lipcu 2025 roku zaktualizowaną Politykę Otwartego Dostępu do Danych Badawczych finansowanych ze środków publicznych. Dokument ten wyznacza nowe kierunki i standardy dla całego systemu nauki w Polsce, w tym także dla bibliotek akademickich i instytucji naukowo-badawczych.
Otwarte dane badawcze przyczyniają się do większej przejrzystości, rzetelności i efektywności nauki. Ułatwiają weryfikację wyników badań, sprzyjają współpracy międzynarodowej i pozwalają na lepsze wykorzystanie środków publicznych.
Zaktualizowana Polityka Otwartego Dostępu do Danych Badawczych ma istotne konsekwencje
dla bibliotek akademickich i naukowych. Zyskają one nową, rozszerzoną rolę w systemie otwartej nauki i staną się ważnym ogniwem między działami prawnymi, IT, centrami transferu technologii, czy specjalistami ds. danych (data stewards, data curators).
Najważniejsze zmiany w nowej Polityce Otwartego Dostępu do Danych Badawczych:
1. Otwartość jako standard
Otwarty dostęp do danych badawczych finansowanych ze środków publicznych ma stać się regułą,
a nie wyjątkiem – zgodnie z zasadą: „otwarte na ile to możliwe, zamknięte na ile to konieczne”.
2. Nowe obowiązki dla instytucji
Uczelnie i jednostki naukowe będą zobowiązane do wdrożenia instytucjonalnych polityk otwartości danych oraz zapewnienia wsparcia dla naukowców w zakresie zarządzania danymi (np. przez zatrudnienie tzw. data stewardów).
3. Zmiany legislacyjne
Planowane są modyfikacje przepisów prawnych (m.in. prawa autorskiego, ustawy o szkolnictwie wyższym), by ułatwić bezpieczne i zgodne z prawem udostępnianie danych badawczych.
4. Wprowadzenie krajowej sieci kompetencji i wzmocnienie infrastruktury
Ministerstwo planuje powołać Krajowe Centrum Kompetencji Otwartych Danych Badawczych oraz Obszarowe Centra Kompetencji, które będą wspierać wdrażanie standardów i szkolenie kadr. Poza tym rozbudowywana ma być krajowa infrastruktura IT do przechowywania, udostępniania i ponownego wykorzystywania danych (np. Krajowy Magazyn Danych, PLGrid, sieć PIONIER)
6. FAIR jako fundament
Udostępniane dane mają być zgodne z zasadami FAIR: Findable, Accessible, Interoperable, Reusable, czyli znajdowalne, dostępne, interoperacyjne i możliwe do ponownego użycia.
Nowa polityka wprowadza bardziej kompleksowe i obowiązkowe podejście do zarządzania otwartymi danymi badawczymi z uwzględnieniem aspektów prawnych, organizacyjnych, infrastrukturalnych
i kompetencyjnych. Stanowi krok ku harmonizacji z politykami UE i wdrożeniem zasad FAIR w praktyce badawczej w Polsce.
Dane badawcze zdeponować można w PublicUM
Kontakt:
Agnieszka Goszczyńska
email: agnieszka.goszczynska@umed.lodz.pl
tel: 042 272 54 08; mob: 887860469
Polityka_otwartego_dostepu_do_danych_badawczych_finansowanych_ze_srodkow_publicznych-1-1.pdf
